Rugzak dicht

Floortje: ‘Je zou kunnen zeggen dat iedereen een rugzak draagt en in die rugzak zit van alles. Je ervaringskennis, de wetenschappelijke kennis en kennis vanuit je opleiding. Je moet de rugzak dicht laten. Eerst de ontmoeting aangaan van mens tot mens. Je kunt altijd onderweg nog bedenken: ‘Zit er iets in die rugzak wat misschien op dit moment echt van pas kan komen.’ Ewout: ‘Al die kennis is mooi, maar in de basis gaat het erom of je authentiek en gelijkwaardig contact kunt maken met de ander. Kun je aansluiten bij de belevingswereld van de persoon die tegenover je zit? Zie je de ander als compleet mens?’

Mij zien en horen

Floortje erkent dat ze aan het begin van haar carrière veel labels heeft gegeven, want zo was ze opgeleid en ze dacht dat ze daar goed aan deed. Als ze terugdenkt, vraagt ze zich af wat ze had kunnen doen en of ze een andere afslag had moeten nemen. Ze vraagt Ewout wat er had moeten gebeuren toen hij de eerste keer aanklopte toen hij merkte dat het niet goed met hem ging. Ewout: ‘Eigenlijk mij gewoon zien en horen. Er gewoon zijn, luisteren naar wat er speelt. De uitnodiging krijgen om te vertellen. De labels hadden tot gevolg dat ik mijzelf als ernstig zieke patiënt ging zien. Echte bevrijding en herstel kwam pas toen ik de labels losliet en gewoon weer Ewout werd’.

In interactie

‘Is het antwoord op een behandeling het voorschrijven van medicatie in plaats van een arm om iemand heen slaan en verbinding maken?’, vroeg Floortje zich af in een behandeling waarbij ze betrokken was. Ewout: ’Naast medicatie begint het eigenlijk al met een model dat je als patiënt aangereikt wordt: ‘Er is iets mis met jou, je bent ziek en je hebt een of meerdere stoornissen’. Floortje: ‘Het begint al dat je geframed wordt als individueel probleem, terwijl psychische problemen ontstaan in interactie. Dus het is per definitie niet alleen jouw probleem, maar het zijn problemen die ontstaan in relatie met de context.’

Connectie

Floortje: ‘Het gaat om connectie maken. Niet alleen tussen hulpverlener en hulpzoekende. Het gaat ook over hoe je de ander helpt om weer contact met zichzelf te maken. Dat is een uitdaging. Om de ander te helpen, maar ook jezelf als hulpverlener. Hoe maak je als hulpverlener tijd voor jezelf? Het is moeilijk om op de pauzeknop te drukken. Hoe vind je het contact met jezelf weer?’ Ewout heeft ervaren dat contact met de natuur hem enorm helpt om weer meer ‘connected’ te zijn. ‘Me verbonden voelen met de grond waar ik op loop en fiets helpt om alles beter in perspectief te zien en te relativeren’. Floortje bevestigt dit met een onderzoek waarin is gebleken dat de aanblik van natuur kennelijk iets bij mensen triggert om gezondheid toe te laten. Dus naast connectie met jezelf en met de ander, is er ook de connectie met de natuur die we zo hard nodig hebben en waarvan we teveel ontkoppelt zijn.

Jezelf durven zijn

Je kunt je als professional laten ondersneeuwen door alle kaders en richtlijnen. De beginnende professional raakt ervan onzeker en de meer ervaren professional voelt zich steeds meer ingeperkt om gewoon de dialoog aan te gaan. De angst en controle lijken remmende factoren. Floortje zegt: ‘De skills kunnen je houvast geven. Waak ervoor dat je niet erin doorschiet. Dat je alleen nog denkt dat ‘als ik het zo doe, is het goed’. Of als je even ervan afwijkt, dat je dan denkt dat je een slechte hulpverlener bent. Misschien durf je als hulpverlener geen hand vast te houden als je gevoel je dat ingeeft. Uit angst dat het wordt beschouwd als grensoverschrijdend gedrag of onprofessionaliteit. Het zijn eigenlijk bizarre consequenties van het doorschieten in het maakbare en het vasthouden aan kennis en competenties in plaats van wie we nou werkelijk zijn en hoe we daar zitten. En als er iets fout gaat, leer ervan. We moeten ook verdragen dat we niet alles kunnen weten en voorspellen’. Ewout bevestigt dit: ‘Het zou mooi zijn als dingen niet goed gaan, dat je dat als behandelaar erkent en je het daar samen over kunt hebben. Dan ontstaat er connectie waarop je samen verder kunt gaan’. Floortje eindigt met een slogan: ‘Succes creëert kennis, falen creëert wijsheid’.

Systemisch perspectief aan de hand van de Masaï

In haar dialoog met Ewout vertelt Floortje over een filmpje van Danielle Braun (corporate antropoloog) waarin zij uitlegt hoe de Masaï omgaan met ‘outliers’. Aan de hand van dit voorbeeld zegt Floortje: ‘In onze maatschappij staat het individu heel centraal. Als wij falen of afwijken, dan moet je ergens naartoe om ‘gefixt’ te worden en dan kun je daarna weer terug. Bij de Masai gaat het precies andersom. Zij zien de ‘outlier’ als het falen van de groep.

Bekijk het filmpje van Danielle Braun en laat je inspireren.

Floortje: ‘Wat we eigenlijk uit moeten leggen, is dat mensen wezens zijn in verbinding en als daarin iets niet goed gaat, dat we kijken hoe we dat in de verbinding kunnen herstellen. Een professional kan dit proces ondersteunen. We moeten dus niet ontmenselijken, iemand psychiatrisch ziek maken en het willen begrijpen vanuit het brein. Psyche bestaat in interacties en die vind je niet in het brein’. Floortje benadrukt: ‘De opdracht voor de gezondheidszorg is om van mens tot mens samen te werken aan het herstel’.

Netwerk Intake

‘Met elkaar in verbinding zijn en je cliënt gelijkwaardig ontmoeten, hoe doe je dat?’ ‘Hoe kunnen wij ruimte creëren om het anders te kunnen doen in het huidige landschap?’. Het zijn vragen die opkomen tijdens de dialoog tussen Ewout en Floortje. Floortje noemt hierbij de Netwerk Intake als concreet handvat. Deze intake vorm is niet ingewikkeld en wordt al meer toegepast. Wat Floortje hierover terug krijgt van professionals: ’Wat een verademing. Dat we gewoon een gesprek kunnen voeren en dat ik niet in mijn hoofd zit met differentiaal diagnose. Dat ik gewoon kan luisteren naar het verhaal en dat kan visualiseren’. ‘Dat doe je samen’, aldus Floortje. Je maakt een beweging naar de leefwereld in plaats van dat je tegen diegene zegt: ‘Ik weet wel hoe het zit en zal je wel uitleggen wat er aan de hand is’. In dit document van het UMC Utrecht wordt in een helder stappenplan uitgelegd hoe je een Netwerk Intake aanpakt.

Wie is er nou eigenlijk gek? – Ewout Kattouw

Hoe kan het dat een jonge man met adolescentieproblematiek ruim twintig jaar chronisch psychiatrisch patiënt werd waarin hij 22 verschillende diagnoses kreeg, en ruim 40 verschillende psychiatrische medicijnen voorgeschreven kreeg, en wat zegt dit over hoe de geestelijke gezondheidszorg functioneert? In zijn inspirerende boek stelt Ewout zichzelf, en de lezer, de vraag; ‘Wie is er nou eigenlijk gek’? Is hij zelf gek, is de manier hoe er in de geestelijke gezondheidszorg wordt gewerkt gek, of zit de gekte in de manier hoe we onze maatschappij vorm hebben gegeven?

Ewout pleit ervoor het denken het wel te weten los te laten en de diepere verbinding met elkaar aan te gaan. ‘Zie de ander niet als ziek of gestoord, maar als een medemens met een hulpvraag. Er is geen harde scheidslijn tussen normaal en gestoord, tussen gezond en ziek. In de ggz kun je mensen indelen in hulpvrager en hulpverlener, en als je je beseft dat deze rollen in de tijd kunnen omdraaien ga je de ander pas echt als gelijkwaardig zien en behandelen. Je kunt pas een echte waardevolle verbinding maken als je de ander in de volledigheid erkent en als gelijke ziet’.

Meer nieuwe verbindingen

BuroBeter wil bijdragen aan vakmanschap en eigenheid in de zorg. Dat doen we door nieuwe verbindingen te maken waar je van groeit, als persoon én als professional. Kenmerkend is onze mens- en ervaringsgerichte aanpak en benadering vanuit systemisch perspectief. 4 oktober was een klein voorproefje (‘de amuse’). Ben je benieuwd naar de rest van de menukaart? Neem dan hier een kijkje. We zijn nieuwsgierig naar jouw ontwikkelbehoefte en gaan graag met je in gesprek om te zien wat wij daarin voor jou kunnen betekenen.